«ΜΑ, ΕΧΟΥΜΕ ΚΡΙΣΗ ΚΥΡΙΕ ΠΕΤΡΟ!!» …Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.

Σας έχω πει πόσο μου αρέσει να διαβάζω άρθρα σχετικά με την παιδική ψυχολογία και πόσο επιδιωκω να παρακολουθώ σχετικές συζητήσεις.

Όταν δε συναντήσω ειδικό πάνω στο σχετικό θέμα, δεν τον αφήνω σε ησυχία.

Ο Πέτρος Χασιώτης είναι Ειδ.Παιδοψυχίατρος στο Γ.Ν.Π.Α. «Π&Α ΚΥΡΙΑΚΟΥ» και έχει την ατυχία να είναι φίλος μου. :p

Αυτό σημαίνει, ότι δεν τον αφήνω σε ησυχία.  Μου αρέσει πολύ να κάνω συζητήσεις μαζί του και να προσπαθώ να εξηγώ και να κατανοώ συμπεριφορές των παιδιών αλλά και τη λειτουργία μιας οικογένειας.

Πρόσφατα συζητούσαμε για την επίδραση της κρίσης στο παιδί και στην οικογένεια, ένα θέμα για το οποίο ήταν ομιλητής σε κάποιο συνέδριο, οπότε και του ζήτησα να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις του ως ειδικός αλλά και ως άνθρωπος με ευαισθησίες.

Κατά τον καθηγητή της Ψυχιατρικής Harold Kaplan το 1964, καθορίστηκε η έννοια της κρίσης  με ψυχιατρικούς όρους ως: Μια ψυχολογική αποσταθεροποίηση του ατόμου, που έρχεται αντιμέτωπο με μια επικίνδυνη περίσταση, η οποία αποτελεί για αυτό ένα σημαντικό πρόβλημα και το οποίο προς το παρόν αδυνατεί να επιλύσει με τις συνήθεις στρατηγικές επίλυσης των προβλημάτων.

Αν επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε την έννοια της κρίσης μέσω κοινωνικοπολιτισμικής σκοπιάς, και αν ανατρέξουμε στα ελληνικά λεξικά, θα δούμε πως αυτή εμφανίζεται τόσο σε συλλογικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Οπότε μιλούμε για οικονομική, περιβαλλοντική ή κυβερνητική κρίση αν αναφερόμαστε στην κοινωνία ευρύτερα, αλλά και σε ατομικό επίπεδο στην κρίση κατά τη διάγνωση μιας χρόνιας και ενίοτε θανατηφόρας ασθένειας, στην κρίση ηλικίας , στην κρίση στο γάμο, στις διάφορες διαπροσωπικές σχέσεις και στην κρίση που μπορεί να διέπει την επαγγελματική μας καριέρα.

Ωστόσο τον πιο εύγλωττο ορισμό, με μεγάλη συναισθηματική βαρύτητα, μού έδωσε πρόσφατα η Μαρία, ένα γλυκό κοριτσάκι 9 χρονών που παρακολουθείται στο Τμήμα μας για υπερκινητικότητα και μαθησιακές δυσκολίες που αντιμετωπίζει στο σχολείο από διετίας. Και εδώ πρέπει μάλλον να μαρτυρήσω κάποια μικρά επαγγελματικά μυστικά.

Ένας παιδοψυχίατρος οφείλει να «πιάνει» τον παλμό κάθε παιδιού χωριστά…άλλωστε ο λόγος είναι το κύριο «εργαλείο» της δουλειάς μας..

Έτσι λοιπόν συνηθίζω να ρωτάω τα παιδιά διάφορα καθημερινά μικροπράματα προκειμένου να τα «ξεκλειδώσω»…

Τη Μαρία είχα να τη δω πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές…

Τη ρώτησα λοιπόν αρχικά πώς πέρασε το καλοκαίρι.

«Μμμ…καλούτσικα απάντησε…Δεν έκανα πολλά μπάνια. Δεν πήγαμε άλλωστε διακοπές…».

Σκέφτηκα να το πάω αλλού το θέμα, μιας και την είδα πως στεναχωρέθηκε…

Τη ρώτησα λοιπόν για το σχολείο, την τσάντα της, τις κασετίνες και τους μαρκαδόρους της…

«Μπα…τα ίδια με τα περσινά έχω…Δεν έχω κάτι νέο να σας πω»…

Όταν δεν είχα να πω κάτι άλλο, πάρα μόνο να τη ρωτήσω το λόγο που συνέβησαν αυτά, η απάντησή της ήταν αφοπλιστική:

« Μα κύριε Πέτρο, έχουμε κρίση. Δεν έχουμε λεφτά!».

Ποιες είναι όμως οι συνέπειες της κρίσης σε ένα παιδί;;

Ήδη από την αφήγηση της Μαρίας, φαίνεται πόσο πολύ επηρεάζει η τρέχουσα πραγματικότητα το συναισθηματικό κόσμο του παιδιού.

Τα παιδιά να θυμάστε είναι σαν τα ραντάρ ή, ακόμα ορθότερα, σαν το μηχάνημα των υπερήχων… «εισπράττουν» και «ανταποδίδουν» το κάθε γεγονός.

Είναι σημαντικό να τονισθεί  πως ένα παιδί επηρεάζεται από μια κρίση λόγω ατομικών προδιαθεσικών παραγόντων που αλληλεπιδρούν με τις τρέχουσες συνθήκες ζωής. Τέτοιοι ατομικοί παράγοντες είναι η ιδιοσυγκρασία, το ταμπεραμέντο του παιδιού, η «στόφα» του….

Μελέτες επίσης αναφέρουν πως τα αγόρια είναι πιο ευάλωτα από τα κορίτσια ( αλήθεια ποιο είναι τελικά το «ασθενές φύλο»; ).

Η νοημοσύνη φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, όπως βέβαια και η σωματική και ψυχική υγεία της οικογένειας και ειδικά ο δεσμός μητέρας – παιδιού.

Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις τρέχουσες συνθήκες ζωής ( δηλαδή την ύπαρξη ή μη υποστηρικτικών συστημάτων πέραν της οικογένειας, όπως το σχολικό ή το κοινωνικό πλαίσιο ) μπορούν να αλληλεπιδράσουν.

Έτσι τελικά το παιδί «κλείνεται», απομονώνεται, κακοποιείται συναισθηματικά και ψυχικά…

Δεν είναι άγνωστη η εικόνα της κρίσης σε όλους μας στην Ελλάδα του σήμερα.

Η Πολιτεία οφείλει να διαφυλάξει τόσο την οικογένεια όσο και το σχολικό πλαίσιο, καθώς αποτελούν τους πρωτογενείς φορείς της αντιμετώπισής της και της ενδυνάμωσης της θέσης του παιδιού στο κοινωνικό πλέγμα.

Η χαρτογράφηση των αναγκών κάθε περιοχής της χώρας, ο κατάλληλος σχεδιασμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των προγραμμάτων κοινωνικής βοήθειας , η επαρκής εκπαίδευση και κατάρτιση του εκπαιδευτικού δυναμικού στο σχολείο και η τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας σε θέματα συναφή με την ψυχική υγεία, θα λειτουργήσουν θετικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Το σχολείο ως κοινωνικός θεσμός θα εμπεριέξει τα παιδιά ενδυναμώνοντας τη συμμετοχή τους στις διαδικασίες λειτουργίας του.

Παράλληλα οι  καταρτισμένοι  με θέματα ψυχικής υγείας εκπαιδευτικοί θα μπορούν να ανιχνεύουν τις δυσκολίες του κάθε μαθητή και θα διασυνδέουν την οικογένεια με τις κατάλληλες  υπηρεσίες για την περαιτέρω συνεργασία της.

Από την άλλη μεριά, η οικογένεια πρέπει να στηριχθεί από την Πολιτεία με προγράμματα προαγωγής ψυχικής υγείας, με τη στήριξη των αδύναμων οικονομικά οικογενειών και ειδικότερα  των μητέρων, μέσω της οργάνωσης των βρεφονηπιακών σταθμών και των ολοήμερων σχολείων.

Σε μια ζοφερή πραγματικότητα, που τα λεγόμενα «ψυχοκοινωνικά» περιστατικά ολοένα και πληθαίνουν σε επισκεψιμότητα στο Γενικό Νοσοκομείο, καλείται ένα σύστημα υγείας να παρέμβει…ένα σύστημα που δυστυχώς και αυτό καταρρέει…

Η κρίση που διέπει την ελληνική πραγματικότητα και το «συγκύτιο» της οικογένειας , θα υποστηρίζαμε αισιόδοξα πως δεν είναι παρά η φυσιολογική αντίδραση των ατόμων σε μια μη φυσιολογική κατάσταση.

Στόχος μας ως κοινωνία, εκτός των άλλων, πρέπει να είναι και η ευαισθητοποίηση μας απέναντι στα ζητήματα προάσπισης  της συναισθηματικής και ψυχικής υγείας των παιδιών.

Μακάρι η Μαρία να ξαναχαμογελάσει στα επόμενα ραντεβού μας και να μου πει σύντομα πως:

«Η κρίση πέρασε κύριε Πέτρο!»…

Kαι κλείνοντας θέλω να πω ότι ως γονείς πρέπει να είμαστε κοντά στα παιδιά, για να τους εξηγούμε την σημερινή πραγματικότητα χωρίς να τα τρομοκρατούμε.

Είχαμε αντιμετωπίσει κι εμείς ένα σχετικό περιστατικό με τη μικρή (Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ : Παιδική κρίση λόγω οικονομικής κρίσης).

Η δική μας ευθύνη απέναντι στα παιδιά είναι να είμαστε ψύχραιμοι και να δημιουργούμε κλίμα ασφάλειας  χωρίς να τους λέμε ψέματα.

Όταν νιώθουν αγάπη και ασφάλεια, νιώθουν δυνατά και πατώντας στα πόδια τους γερά μπορούν να αντιμετωπίσουν τις πιο δύσκολες καταστάσεις.

Aγάπη και ασφάλεια! 🙂

(photo via http://pricipiosfamiliares.blogspot.gr/ )